Teneke fiyatları son birkaç ay içerisinde oldukça arttı. Bu artış sadece Türkiye’de değil, aşağı yukarı Eylül 2020’den beri tüm dünyada yaşanıyor. Esasında sadece teneke veya çeliğe de özgü değil. Neredeyse tüm ham madde gruplarında benzer artışlar oluyor. Ham maddeyi bir kenara bırakın, nakliye hizmetleri bile bu artışlardan nasibini alıyor. Peki tam olarak ne oluyor ve bu artışlar ne zaman duracak?
Detaya girmeden önce, çok önemli bir teoriden bahsetmemiz gerekiyor. Bu da, bir ürünün alıcıları ve satıcıları arasındaki ilişkiyi açıklayan arz ve talep kanunudur. Genel olarak, satıcılar alıcılardan fazla olduğunda, fiyatlar düşme eğilimine; alıcılar satıcılardan fazla olduğundaysa fiyatlar yükselme eğilimine girer. Bir ürünün fiyatı bu hareketlere göre belirlenir. Çoğunuz bunları zaten biliyorsunuz ama yaşadıklarımızı daha basit anlatmak için bir kez daha üzerinden geçmek istedim.
Covid-19 küresel olarak yayılmaya başladığında bütün ülkeler pek çok önlem aldı. Bu önlemlerin çoğu, karantina ve seyahat yasakları gibi hareket kısıtlamaları içeriyordu. Aynı zamanda, birçoğu global olan üreticiler de faaliyetlerini ya tamamen durdurdu ya da yavaşlattı. İlk birkaç ay, temel ihtiyaçlar dışındaki tüm ürünlere yönelik tüketici talebi azaldı, ancak arz da aynı oranda düşmüştü.
İlk anda oluşan şok ve paniğin ardından tüketici talebi geri gelmeye başladı. Üreticiler de yavaş yavaş üretime başladı. Şirketler önlerini görememeleri sebebiyle ham madde siparişi vermek yerine stoklarını kullanmayı tercih ettiler. Talebi karşılayabildikleri sürece ciddi bir sorun çıkmıyordu. Ancak hiç kimsenin sonsuz miktarda stoğu da yoktu. Yaz boyunca stok seviyeleri düşmeye, tüketici talebi artmaya devam etti ve Covid-19'un yaklaştığı söylenen ikinci dalgası sonbaharın öngörülemez olmasına sebep oldu.
Tam bu anda gecikmiş olan ham madde talebi bir anda geri geldi. Üretimlerinin çoğunu yavaşlatan çelik fabrikaları, bu talebe hızlı cevap veremediler. Üretimlerini bir anda hızlandırsalar bile, 3-4 aylık talebin hepsini bir ayda üretebilecek bir kapasite zaten yoktu. Arz ve talep tamamen dengesizleşti ve fiyatlar yükseldi. Sıkışık olan bu duruma panik halde satın almanın da eklenmesi problemi iyice arttırdı.
Bugüne kadar olanlar böyledi ama şimdi önümüzde ne var? Geçtiğimiz haftalarda İstanbul Sanayi Odası'nın ve yönetim kurulu üyesi olduğumuz Metal Ambalaj Sanayicileri Derneği'nin düzenlediği iki ayrı toplantıya katıldık. Toplantılara metal ambalaj firmaları, ham madde üreticileri, Ticaret Bakanlığı ve sektör profesyonelleri katıldı. Genel görüş, fiyat artışlarının bu yılın ikinci çeyreğinde yavaşlayacağı ve duracağı, ancak dördüncü çeyreğe kadar bu seviyelerin korunacağı yönündeydi. Açıkçası, kimse tam olarak kesin bir şey söyleyemiyor ama en kötüsü geride kaldı diye düşünüyoruz. Umarım haklı çıkarız.